Społeczność żydowska w Pogorzeli

O społeczności żydowskiej zamieszkującej gminę Pogorzelę, wiemy nadal stosunkowo mało. Mimo to, udało zebrać się podstawowe informacje przybliżające zagadnienie.

Podstawową rzeczą na jaką musimy zwrócić uwagę to fakt, że mieszkańcy Pogorzeli pochodzenia mojżeszowego nie posiadali statusu odrębnej gminy żydowskiej (tzw. kahał). Mimo że posiadali własnego rytualnego rzeźnika, podlegali oni gminie w Broku Wielkopolskim i tam też chowali swoich zmarłych. Wielkość społeczności żydowskiej miasta zmieniała się na przestrzeni wieków, np. w 1765 roku Pogorzelę zamieszkiwało 32 Żydów, w 1841 roku było to już 17 rodzin, a w 1916 roku ich populacji zmniejszyła się do 8 mieszkańców tego pochodzenia[1].

Wskutek pożaru jaki wybuchł w Pogorzeli 10 sierpnia 1838 roku, ogień strawił 17 domostw, a 31 rodzin zostało bez dachu nad głową. Ówczesny zarządca powiatu krotoszyńskiego Bogusław Ludwik Karczewski oraz burmistrz Pogorzeli poprosili okoliczne społeczności o wsparcie w odbudowie zniszczeń[2].

W 1846 roku w Pogorzeli wybudowano żydowski Dom Modlitwy, przy ówczesnej ulicy Koźmińskiej (dziś ulica Kotkowiaka). Był on darem od ówczesnego właściciela miasta Maksymiliana Taczanowskiego. Dom Modlitwy służył tutejszej społeczności Żydów przez 90 lat, a następnie w 1912 roku został sprzedany i wyburzony, a w jego miejsce postawiono budynek, w którym znajdują się dzisiaj apteka.

Trudno powiedzieć kiedy powstał cmentarz żydowski w Pogorzeli. Wiadomo, że znajdował się na ulicy Boreckiej, a pierwsza zmianka o jego istnieniu pochodzi z 1889 roku. Przed wybudowaniem tego cmentarza zmarli Żydzi z Pogorzeli byli chowani w Borku Wielkopolskim. Żydowski cmentarz w Pogorzeli zdewastowali i zniszczyli Niemcy w latach 1940-1941.

Znamy także kilku co znaczniejszych mieszkańców Pogorzeli żydowskiego pochodzenia. Jednym z nich był piastujący w XIX wieku urząd skarbnika miejskiego Adolf Sandberg, którego ojciec również był skarbnikiem. Innym mieszkańcem miasta był tutejszy rabin dr Pinkus Neustadt (XIX wiek), będący także nauczycielem i rytualnym rzeźnikiem. Zaś, w 1914 roku członkiem rady miejskiej był właściciel tutejszej cegielni, niejaki Lewin.

Oprac. Damian Płowy

Liczebność społeczności żydowskiej Pogorzeli na przestrzeni lat: